Mèèèèh…..beeeeh
Auteur: Wiepke de Heij 2023 ©
Zo klinkt het niet alleen op de kinderboerderij, maar vaak is er ook gemekker binnen je training, organisatie of privéomgeving te horen… Het is een allergie die ik vaak hoor (en die mijzelf ook niet vreemd is):
‘Ik kan niet tegen dat geklaag!’
‘Ga maar uit mijn training als je geen zin hebt!’
‘Die passieve medewerkers van mij, ze willen niks, en klagen alleen maar, bah!’
In dit blog ga ik in op geklaag, oftewel gemekker. Allereerst staan we stil met behulp van de Roos van Leary wat ‘gemekker’ oproept en drie manieren hoe je hier professioneel op kunt reageren. Hierna ga ik in op in hoeverre je jezelf toestaat om te mekkeren. Ik sluit af met tips en reflectie voor jezelf.
Deel dit blog
Roos van Leary
Klaaggedrag, oftewel mekkeren of zeiken, kan je indelen als ‘onder’ en tegen’ gedrag. In dit schema wordt dat ‘terugtrekken’ of tegenwerken’ genoemd. Volgens de theorie van Leary roept ‘tegengedrag’ ook tegengedrag op. Daarnaast roept ‘onder’ gedrag’ ‘boven’ gedrag op.
Dit interactiemodel gebruik ik vaak bij o.a. agressietrainingen om inzichtelijk te maken dat je met je eigen gedrag, het gedrag van de ander kan beïnvloeden.
Een voorbeeld:
Een klant komt al schreeuwend en vloekend bij de klantenadviseur aan de balie.
‘Wat hebben jullie nou geflikt, eikels’! schreeuwt hij uit. ‘Ik kan verdomme niet bij mijn geld!’
Als je kijkt naar de Roos van Leary, dan laat de klant ‘aanvalgedrag’ zien. De klantenadviseur krijgt de neiging om te gaan tegenwerken. De adviseur denkt (en zegt): deze klant bekijkt het maar, als hij zo tekeer gaat, krijgt hij niks van mij. Zo kan er het interactiepatroon ‘aanvallen’ <> tegenwerken ontstaan. Door deze neiging als klantenadviseur te herkennen en bewust ander (samen)gedrag te kiezen, kan de klantenadviseur de klant professioneel blijven benaderen.
Als we nu even teruggaan naar het geklaag en daar met behulp van dit model naar kijken, dan is het de kunst om naar het ‘samengedrag’ te komen. De klager zal dan ook ‘samengedrag’ laten zien en dus stoppen met klagen (en bovendien meer effectieve uitingsvormen vinden dan klagen). Ik noem hier drie manieren om dit interactiepatroon te doorbreken, maar er zijn er natuurlijk veel meer. Jij kunt vast nog meer manieren bedenken, zolang je maar niet middenin het gemekker zit;)!
Manier 1: reageren met ‘onder gedrag’ en ga daarna leiden
Dat zou je bijvoorbeeld zo kunnen doen: geef erkenning aan de klager: “ja … is ook jammer/ erg/ etc. “ . Luister daarna actief naar het verhaal van de klager en onderbreek of relativeer niet.
Op een gegeven moment zakt de klager in zijn/ haar emotie. Afhankelijk van het onderwerp kan dat wel eventjes duren, dus neem de tijd en luister oprecht. Wanneer dat gebeurt (en dat merk je aan de manier van vertellen van ‘de klager’, de intensiteit neemt af, pas dan kun je schakelen naar ‘boven en samen’ gedrag. Bijvoorbeeld door te vragen: ‘hoe zou ik je er mee kunnen helpen?’ ‘Zullen we er samen eens over nadenken wat we eraan zouden kunnen doen?’ Neem initiatief, maar beter nog, laat de ‘klager’ zelf nadenken, zo komt hij/ zij uit het gemekker en passiviteit.
Let op: begin niet meteen met oplossingen te strooien! Grote kans dat de klager dit opvat als ‘de kop in drukken’ van zijn verhaal, en dan versterk je daarmee het klaaggedrag. De persoon voelt zich niet gehoord, en interpreteert jouw oplossingen als ‘aanvalgedrag’, wat dus juist weer onder/tegen gedrag zal oproepen.
Manier 2: onderbieden:
Met onderbieden begin je ook met luisteren naar het geklaag, maar ga je nog een stapje verder. Je stimuleert als het ware het klaaggedrag door er nog een schepje boven op te doen: “Ja, het is echt vréselijk!’ Wat moet je nu?! Etc.“Als je kijkt naar het schema van de Roos van Leary, dan ga je helemaal ‘ondergedrag’ laten zien en ‘meewerken’, dat wil zeggen meewerken met het klaaggedrag.
Goede kans dat de reactie van de klager relativerend is: “nou zo erg is het nu ook weer niet”, ‘het valt eigenlijk wel mee’. Zo gaat de persoon zijn eigen regie (weer) nemen, en houdt op met geklaag.
Manier 3: Metacommuniceren
Je kunt ook proberen het geklaag zelf bespreekbaar te maken. Hier bevind je je wel op glad ijs. Immers de klager kan dit ook opvatten als ‘aanvallen’ en in de tegenaanval gaan. Hierbij is het dus belangrijk om een neutrale houding aan te nemen in je stem en taalgebruik.
Bijvoorbeeld:” Weet je, het valt me op dat het vaak over … gaat en dat je daar dan negatief over praat. Herken je dat? (luister naar reactie)
Ik merk aan mezelf dat ik niet zo goed weet wat ík aan … kan doen.”
Natuurlijk zijn er nog veel meer manieren om te reageren. Met humor, het geklaag negeren etc. Het nadeel van dergelijke reacties is dat je op dat moment het geklaag wel even stopt, maar dat dit vaak van zeer korte duur is.
Ben je zelf een schaap?
Nu je bovenstaande leest herken je misschien niet alleen je deelnemers, je buurman of je collega’s erin, maar ook jezelf. Klagen is een eigenschap die over het algemeen niet positief gewaardeerd wordt. Sterker nog, voor veel mensen komt ‘klagen’ in hun allergie, ze verafschuwen het gedrag en hebben er een sterke emotionele reactie op.
Hoe komt het nu dat geklaag en gemekker voor veel mensen een allergie is en het tegelijkertijd zoveel voorkomt? Volgens de Zwitserse psychiater Jung zijn de eigenschappen die je bij een ander verafschuwt, die eigenschappen die je bij jezelf onderdrukt. Ook wel ‘schaduwkanten’ genoemd.
Een voorbeeld: je hebt een hekel aan lui gedrag. Als je een lui mens ziet, dan krijg je ‘jeuk’, rode vlekken in je nek en krijgt zin om de persoon van de bank af te slepen. Grote kans dat je deze eigenschap bij jezelf onderdrukt. In hoeverre sta jij jezelf toe om te luieren? Eens even niks te doen, en de boel de boel te laten?
Zo werkt het ook voor gemekker: wanneer mag jij van jezelf mekkeren? Sta je jezelf toe om eens even geen initiatief te nemen en oplossingen te zoeken? Mag jij van jezelf negatief zijn en het glas als ‘half leeg’ zien?
Door zelfonderzoek realiseer je je welke eigenschap je bij jezelf onderdrukt en waar dit mee te maken heeft (misschien heb je hier bijvoorbeeld sterke normen over meegekregen in je opvoeding). Vaak is dit inzicht genoeg om ruimhartiger en professioneler te reageren op eigenschappen (zoals gemekker) die je bij jezelf onderdrukt. Wat ook kan helpen is om jezelf bewust toestemming te geven om vaker te mekkeren. Wanneer zou je eigenlijk stiekem zelf willen mekkeren? Geef jezelf de ruimte en juich het gemekker van jezelf toe! Je zult merken dat het gemekker van een ander dan ineens een stuk minder indringend en vervelend is.
Tips en reflectie voor jezelf:
- Gun jezelf je eigen klaagzang. Onderzoek je eigen normen over ‘klagen’.
- Wanneer een persoon klaagt: vraag jezelf dan af: is dit een patroon? Hoor ik deze persoon vaak ‘mekkeren’? Als er sprake is van een patroon, ga dit dan samen open onderzoeken. Zet je eigen norm ‘klagen is stom!’ overboord.
- Wanneer een persoon klaagt: vraag jezelf af: wat gebeurt er in deze context (groep/ team/organisatie) waardoor het klagen vermoedelijk in stand wordt gehouden of zelfs wordt aangewakkerd? Onderzoek de achterliggende redenen wat gezond initiatiefrijk gedrag ondermijnt of tegenwerkt. Bijvoorbeeld bij een organisatieverandering: heeft de klager wel voldoende inbreng bij de gewenste verandering? Als eigen initiatief wordt ontmoedigd, dan wordt ‘onder/tegen gedrag (gemekker dus) vaak onbedoeld opgewekt.
- Wanneer je een persoon die voorheen veel klaagde meer initiatief ziet nemen om iets te doen aan omstandigheden die hij/ zij onplezierig vindt, of juist meer berusting of acceptatie vindt, bekrachtig dat dan. Daarmee moedig je de ander aan om dit gedrag vaker te laten zien!
- Verdiep je in je schaduwkanten. In mijn nieuw op te zetten online leeromgeving vind je straks een prachtige oefening waarbij je deelnemers kunt laten reflecteren op hun schaduwkanten. Deze oefening kun je ook zelf als reflectiemiddel inzetten.
Veel plezier met al dat gemekker en geblaat!
Wil je ook groeien en jezelf (door)ontwikkelen als trainer? Bekijk onze trainersopleiding of plan een gratis kennismakingsgesprek in met Wiepke de Heij, hoofdtrainer en auteur van Persoonsgericht en waarderend trainen, 7v’s voor inspiratie en houvast.
